3 εργατολόγοι γράφουν για τα χαμένα δικαιώματα

Η πρώτη ελληνική εργατική Πρωτομαγιά τιμήθηκε το 1893 στο Παναθηναϊκό Στάδιο και ο πρώτος νόμος περί σωματείων ψηφίστηκε το 1914.

Εναν αιώνα και 18 χρόνια μετά, οι κατακτήσεις ανατρέπονται και το συνεταιρίζεσθαι τίθεται εν αμφιβόλω. Μήπως φέτος γιορτάζουμε την τελευταία Πρωτομαγιά όπως την ξέραμε μέχρι τώρα;
Τρεις κορυφαίοι εργατολόγοι δίνουν το στίγμα της εποχής στην «Κ.Ε»:
ΑΡΙΣ ΚΑΖΑΚΟΣ
«Χρειάζονται κι άλλες Πρωτομαγιές»
Ο Αρις Καζάκος, καθηγητής Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πιστεύει πως «θα χρειαστούν κι άλλες Πρωτομαγιές» και παραπέμπει στην ιστορία του Σισύφου και του Προμηθέα».
«Οσοι αρκέστηκαν στο ρόλο του κομπάρσου στο ιστορικό γίγνεσθαι αλλά και όσοι το πάλεψαν, το έχουν ήδη καταλάβει: θα χρειαστούν κι άλλες Πρωτομαγιές.
Οταν αντί για εργασία προσφέρεται ανεργία ή "τοξικές" εργασιακές σχέσεις (με το "μπλοκάκι", εκ περιτροπής, μερική απασχόληση, δανεισμένη εργασία), όταν καταστρέφεται ο πρωτογενής μηχανισμός κατανομής του παραγόμενου πλούτου, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας με τη διαιτησία του Ο.ΜΕ.Δ. και αποθεώνεται η ατομική σύμβαση εργασίας και το διευθυντικό δικαίωμα, όταν απαλλοτριώνεται η δημόσια περιουσία με "κατοχικού" τύπου αγοραπωλησίες ("για ένα κομμάτι ψωμί"), όταν οι δημόσιες επιχειρήσεις ζωτικής και στρατηγικής σημασίας, όπως ΟΤΕ, ΔΕΗ, Υδρευση, χάρη στις οποίες το κράτος μπορεί ακόμη να είναι υπολογίσιμος παράγοντας στην πολιτική αγορά και να έχει έσοδα, πωλούνται με τίμημα που οι αγοραστές θα αποσβέσουν με τα κέρδη τριών έως πέντε ετών, όταν συμβαίνουν όλα αυτά, δεν χρειάζεται παρά μόνον κοινή λογική για να καταλάβει κανείς τη βιβλική καταστροφή στην οποία οδηγούνται οι κοινωνίες.
Δεν χρειάζεται παρά μόνο γνώση απλής αριθμητικής για να κατανοήσει ο μη ειδικός, κάθε πολίτης, ότι αυτό που φέρνουν οι πολιτικές του μνημονίου είναι ανεργία, φτώχεια, δυστυχία και ακόμη μεγαλύτερο δημόσιο χρέος, σε απόλυτους αριθμούς και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πλέον, το παραδέχονται, με καθυστέρηση ενός και πλέον έτους, και οι ίδιοι οι "ειδικοί", που φοβούνται αυτό ακριβώς που θα έπρεπε να είναι το όπλο μας: Τις καταστροφικές επιπτώσεις μιας αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους μας στο ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.
Μην αφήνετε, λοιπόν, να σας εξαπατήσουν άλλο με τερατώδη ψέματα που αναπαράγουν πρόθυμοι κομισάριοι, βαστάζοι ή απλοί τελάληδες. Προπαντός μην αφήνετε να σας εξαπατήσουν με αλήθειες. Η κριτική σε συνδικαλιστικές πρακτικές και συμπεριφορές, ακόμη και όταν είναι βάσιμη, μην αφήσετε να σβήσει από τις συνειδήσεις σας την ανάγκη του μαζί, των συλλογικοτήτων, του συνδικαλισμού. Μην αφήνετε να σας τρομάζουν με εργαλείο το φόβο και τη (συν-)ενοχή. Μην επιτρέπετε να σας εξαπατούν με την αποσιώπηση των πραγματικών, των γενετικών ελαττωμάτων του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού τρόπου. Αυτού που ανάγει σε σιδερόφρακτο καθεστώς μια "ελευθερία" εμπορίου και κεφαλαίων, την οποία η ανισότητα μετατρέπει σε εργαλείο υποδούλωσης των αδυνάτων. Μη πιστεύετε πια ότι είναι δυνατή η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών, των πορτογαλικών, των ιρλανδικών, των ισπανικών, των γαλλικών, των ιταλικών, των βρετανικών επιχειρήσεων με τον εξευτελισμό των ανθρώπων, με τη μείωση του μισθολογικού κόστους και τη γενικότερη εσωτερική υποτίμηση. Ανταγωνιστές σ' αυτό το σαθρό παγκοσμιοποιημένο καθεστώς που γεννά τα τέρατα της ανισότητας και της φτώχειας είναι "λύκοι", που όπως η Κίνα αποκτούν όλα τα πλεονεκτήματα κάνοντας "βρόμικο" ανταγωνισμό με την κτηνώδη εκμετάλλευση των εργαζομένων, με κοινωνικό και περιβαλλοντικό ντάμπινγκ, βιομηχανική κατασκοπία και διεθνή πειρατεία».
Και ο Α. Καζάκος καταλήγει: «Ναι, θα χρειαστούν κι άλλες Πρωτομαγιές. Θυμόμαστε καλά την παράλογη μοίρα του Σισύφου, όμοια με αυτή των κοινωνιών στις μέρες μας. Θυμόμαστε όμως την ίδια στιγμή και τον υψηλό συμβολισμό του Προμηθέα, που έφερε την εξέγερση και την αλληλεγγύη στο ανθρώπινο γένος».
Α. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
«Τέλος του εργατικού κινήματος;»
Για τον Αλέξη Π. Μητρόπουλο, πανεπιστημιακό και πρόεδρο της Ενωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους, η Πρωτομαγιά του μνημονίου σηματοδοτεί: «Την παλινδρόμηση σε συνθήκες προ-δημοκρατικής εποχής, αλλά και τη συνειδητοποίηση της επείγουσας ανατροπής της πορείας κοινωνικής αποσύνθεσης, με ένα ενωτικό συνδικάτο νέου τύπου και ένα πολιτικό υποκείμενο της Εργατικής Τάξης (με την ευρεία έννοια), που μαζί με το όραμα ενός "άλλου" κόσμου αγωνίζεται και για τα προβλήματα των εργαζομένων στον παρόντα χρόνο».
Για τον καθηγητή: «Δεν υπάρχει πεδίο εργασιακών ρυθμίσεων που να μην αποσυγκροτείται. Από τους μηχανισμούς διατίμησης της εργατικής αμοιβής (όλο το πλέγμα των συλλογικών συμβάσεων) μέχρι και την απομείωση ή κατάργηση της πληρωμής των υπερωριών... Η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης, η αποζημίωση απόλυσης, η προθεσμία προειδοποίησης, η επιμήκυνση της δοκιμίας και του δανεισμού των εργαζομένων, η κατάργηση όλων των συστημάτων σταθερής και ασφαλισμένης απασχόλησης του ευρύτερου δημόσιου τομέα, η προϊούσα αποχώρηση του κράτους από τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος, η εισαγωγή των νεοφιλελεύθερων αναλογισμών και όρων στην απονομή των διαρκώς απομειούμενων παροχών του, η γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια, η ατυπία, η ευελιξία, υπό καθεστώς δομικής ανεργίας, η αποσυλλογικοποίηση της εργασίας, των συνδικάτων».
Πιστεύει πως βιώνουμε το «τέλος της παρούσας μορφής (συνδικαλιστικής και πολιτικής) του Εργατικού Κινήματος. Τέλος του κακέκτυπου κινήματος της κομματικής υποταγής και της ενδοσυστημικής συνεννόησης, που τώρα απλώς περιφέρεται στα ερείπια του κοινωνικού κράτους. Η άμεση ή εξ αποτελέσματος αποδοχή του μνημονίου το εξαφανίζει».
Ι. ΚΟΥΚΙΑΔΗΣ
«Νόμος είναι πια το δίκιο του μετόχου»
Ο ομότιμος καθηγητής Εργατικού Δικαίου και πρόεδρος της Εταιρείας Δικαίου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΔΕΚΑ), Ιωάννης Δ. Κουκιάδης, μιλά για το πέρασμα «από την Πρωτομαγιά των διεκδικήσεων στην Πρωτομαγιά της διαμαρτυρίας».
«Η Πρωτομαγιά, ιστορικό γεγονός αμερικανικής προέλευσης, με αίτημα τη διεκδίκηση του οχταώρου, έγινε σύμβολο των απεργιακών αγώνων και διεκδικήσεων (με απόφαση της Β' Διεθνούς), με δύο αποκλίνοντες στόχους: ο ένας αποσκοπούσε στη βελτίωση της εργατικής θέσης στο σύστημα αγοράς, το οποίο οδήγησε στη δημιουργία του κοινωνικού κράτους που έφτασε στο απόγειό του στη δεκαετία του '70. Εκτοτε, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Ο άλλος πολιτικός, εκφράστηκε με την προλεταριακή επανάσταση, που βρήκε την υλοποίησή του στην Οκτωβριανή Επανάσταση, που τερμάτισε αδόξως το βίο της το 1990, με χαρακτηριστικό τη διάλυση της παρέλασης στη Μόσχα την ημέρα της Πρωτομαγιάς από το διαμαρτυρόμενο πλήθος.
Παρά τη ριζική διαφοροποίηση στους επιδιωκόμενους στόχους, οικονομικές διεκδικήσεις, ανατροπή του πολιτικού συστήματος, κοινό στοιχείο υπολανθάνον των διεκδικήσεων και απεργιών είναι η αμφισβήτηση του ζωτικού νεύρου των καπιταλιστικών οικονομιών, που είναι ο ανταγωνισμός, που ως πόλεμος όλων εναντίον όλων οδηγεί στην έξαρση του ατομισμού».
Αλλά, η μάχη χάθηκε...
Από τη στιγμή που το εργατικό κίνημα, ενώ ήταν πρωτοπόρο στη διεθνοποίηση, εγκλωβίστηκε στα στενά όρια ορισμένων κρατών και υπερκεράστηκε από την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, παράλληλα δε, δεν μπόρεσε να δώσει τη δική του πειστική απάντηση για τους όρους ανταγωνιστικότητας, η μάχη των διεκδικήσεων απολέστηκε. Το κεφάλαιο διέβρωσε την όποια σχετική ενότητα υπήρχε στην εργατική τάξη και μετέφερε τις αρχές του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της, με τον κατακερματισμό της και την ανάπτυξη των πολλαπλών μορφών ελαστικών σχέσεων. Η ανάδειξη του χρηματιστηριακού συστήματος σε υπερδύναμη αποτελείωσε τη δυναμική των διεκδικήσεων».
Πλέον: «Από το "νόμος είναι το δίκιο του εργάτη" περάσαμε στο "νόμος είναι το δίκιο του μετόχου". Ανήμποροι οι εργαζόμενοι, μπροστά στις νέες εξελίξεις, περιορίζονται πλέον σε αγώνες διαμαρτυρίας. Μόνο με την επαναδιεθνοποίηση των εργατικών αγώνων, την πρόταξη από την εργατική τάξη της δικής της αντίληψης για την ανταγωνιστικότητα και την επεξεργασία νέων προτάσεων και διεκδικήσεων, συμβατών με τις νέες μορφές οικονομίας, το σύστημα παραγωγικών σχέσεων θα επανεύρει την ισορροπία του». 
Της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΛΙΝΑΡΔΟΥ