Διέσχισε την Ασία µε τα πόδια για να γλιτώσει από τα γκουλάγκ

Ο Βίτολντ Γκλίνσκι είναι ένας από τους 7 δραπέτες της «µεγάλης πορείας»

Ο Βίτολντ Γκλίνσκι ανασηκώνει τα µπατζάκια του παντελονιού του. Στις γάµπες αυτού του 86χρονου Πολωνού βλέπεις τις ουλές που άφησαν τα σοβιετικά σίδερα: είναι η µοναδική απόδειξή του ότι ήταν κρατούµενος στο γκουλάγκ. Οµως δεν µπορεί να αποδείξει ότι δραπέτευσε και ότι έκανε πράγµατι τη «µεγάλη πορεία». «Πιστέψτε ό,τι θέλετε», λέει στον συντάκτη του γαλλικού περιοδικού «Λε Πουέν». «Την εποχή εκείνη δεν είχαµε φωτογραφικές µηχανές».

η «ΜΕΓΆΛΗ ΠΟΡΕΊΆ» πραγµατοποιήθηκε το 1941 από επτά δραπέτες. Ενδεκα µήνες περιπλάνησης, µια πορεία 6.000 χιλιοµέτρων, από τον Βορρά της Σιβηρίας µέχρι την Ινδία. Οι πάγοι της Σιβηρίας. Η έρηµος Γκόµπι, τα Ιµαλάια… Αυτή την εβδοµάδα άρχισε να προβάλλεται στη Γαλλία µια ταινία του Πίτερ Γουίαρ µε τίτλο «Οι δρόµοι της ελευθερίας» (πρωτότυπος τίτλος «The way back»), η οποία ανατρέχει σ’ αυτή την πορεία του αιώνα. Οµως οι τίτλοι δείχνουν πως ο Γουίαρ εµπνεύστηκε από έναν άλλον Πολωνό. Τον Σλάβοµιρ Ράβιτς, που πέθανε το 2004. Το 1956 ο Ράβιτς, µε τη βοήθεια του βρετανού δηµοσιογράφου Ρόναλντ Ντάουνινγκ, εξέδωσε το βιβλίο «Η µεγάλη πορεία». Το έργο, ένα πολύ καλογραµµένο µπεστ σέλερ, γοήτευσε. Μερικοί µίλησαν για αριστούργηµα.

Οµως υπάρχει ένα ζήτηµα: από το 2006 ξέρουµε ότι ο Ράβιτς δεν έκανε αυτή τη «µεγάλη πορεία». Βασιζόµενο σε σοβιετικά αρχεία, το BBC έδειξε πως αυτός ο πολωνός υπολοχαγός είχε απελευθερωθεί από το γκουλάγκ. ∆εν δραπέτευσε λοιπόν. Οσο για την πορεία, λέει το BBC, έγινε πράγµατι. Ποιοι ήταν όµως οι φυγάδες; Εδώ κάνει την εµφάνισή του ο Γκλίνσκι. Ενας βρετανός δηµοσιογράφος, ο Τζον Ντάισον, έπεσε πάνω του κατά τύχη το 2009. Το άρθρο του, τοοποίο δηµοσιεύτηκε στο «Reader’s Digest», αναδηµοσιεύτηκε στη βρετανική «Sunday Mirror» και µετά τίποτε. Σαν αυτή η αναθεώρηση να ενοχλούσε. Επί µισό αιώνα πιστεύαµε εσφαλµένα τον Ράβιτς. Πρέπει άραγε να πιστέψουµε έναν άλλον; Ο Γκλίνσκι κοιτάζει το κενό: από τη δεκαετία του 1970 είναι τυφλός. Σύµφωνα µε τους γιατρούς, πρόκειται για εκφυλισµό του οπτικού νεύρου που προήλθε από στέρηση τροφής. Βρίσκεται τώρα στην Κορνουάλη, όπου ζει εδώ και 50 χρόνια µε µια Αγγλίδα, την Τζόις, την οποία παντρεύτηκε το 1949.

Οταν είχε φτάσει στο Λονδίνο, αµέσως µετά την περιπέτειά του, ο Γκλίνσκι είχε αφηγηθεί την περιπέτειά του στην πολωνική πρεσβεία, σε αξιωµατικούς της χώρας του. Η µαρτυρία καταγράφηκε. Αραγε την βρήκε ο Ράβιτς, που ήταν αξιωµατικός του πολωνικού Στρατού; Ο Γκλίνσκι λέει πως µπορεί να είχε πρόσβαση σ’ αυτήν ο Ρόναλντ Ντάουνινγκ, που έγραψε το βιβλίο του Ράβιτς. Θυµάται µια επίσκεψη που είχε δεχθεί στον Λονδίνο µετά τον πόλεµο: Ενας Αγγλος και ένας Πολωνός του είπαν πως θέλουν να γράψουν ένα βιβλίο για τους πολωνούς αιχµαλώτους του γκουλάγκ. Επιφυλακτικός, δεν πήγε ποτέ στο ραντεβού.

ΤΟ 1956 ο πεθερός του τού δάνεισε το βιβλίο του Ράβιτς «Η µεγάλη πορεία». Ο Γκλίνσκι δεν είχε µιλήσει σχεδόν σε κανέναν. Λέει πως αναγνώρισε αυτά που είχε πει στη µαρτυρία του, όµως δεν αντέδρασε. «Ηθελα ναγυρίσω σελίδα, να φτιάξω οικογένεια».

ΟΙ ΠΟΛΩΝΟΙ ΤΩΝ ΓΚΟΥΛΑΓΚ

ΧΊΛΊΆΔΕΣ είχαν εκτοπιστεί στη Σιβηρία µετά την κατάληψη της Ανατολικής Πολωνίας από την ΕΣΣΔ τον Σεπτέµβριο του 1939.
Επειτα από συµφωνία, οι περισσότεροι απελευθερώθηκαν για να πολεµήσουν εναντίον της Γερµανίας.

Η απόδραση ήταν µόνο η αρχή

Ο ΓΚΛΙΝΣΚΙ θυµάται αποσπασµατικά την απόδρασή του από το γκουλάγκ. Θυµάται τον σιδερά του στρατοπέδου που τον πήρε για τρεις µήνες υπό την προστασία του, όταν έφτασε κουτσός από το ένα πόδι: πριν κλείσει τα16 είχε συλληφθεί µε την οικογένειά του στην Ανατολική Πολωνία και,µετά την καταδίκη του,οι Σοβιετικοί τον έβαλαν να βαδίσει από το Ιρκούτσκ στο Γιακούτσκ.

ΕΠIΣΚΕΥAΖΟΝΤAΣ ΤΟ ΡAΔIΟΦΩΝΟ της συζύγου του διοικητή του στρατοπέδου,είδε έναν χάρτη της Ασίας. Επέστρεψε και πάλι, αποµνηµόνευσε µια διαδροµή. Είχε εντοπίσει µια τάφρο από την οποία µπορούσε να διαφύγει. Βρισκόµαστε στον χειµώνα του 1941: «Είδα έναν σοβιετικό φρουρό να έχει πεθάνει από το κρύο όρθιος, στηριγµένοςσ’ ένα δένδρο».

Οµως την ηµέρα της δραπέτευσης δεν ήταν µόνος. Τον ακολούθησαν άλλοι έξι φυλακισµένοι. Ανάµεσά τους ένας Αµερικανός, ο κ. Σµιθ,που κατασκεύαζε το µετρό της Μόσχας. Ενας Κροάτης, ο Ζάρο, τρεις πολωνοί στρατιώτες, καθώς κι ένας Ουκρανός, ο Μπάτκο, που έπειτα από έναν φόνο είχε καταταγεί στη Λεγεώνα των Ξένων και συνελήφθη στην Πολωνία.

στην άρχη, προχωρούν 30 χιλιόµετρα την ηµέρα, σβήνοντας τα ίχνη τους µε κλαδιά. Ο Γκλίνσκι αναφέρει χίλιες λεπτοµέρειες – για τα χόρτα που ήξερε να αναγνωρίζει χάρη στη βοτανολόγο µητέρα του, για τα άστρα µε τα οποία έβρισκε τον δρόµο τη νύκτα, για τα βρύα που στέγνωναν µέσα στα ρούχα τους για να ανάβουν φωτιά. Για τη δροσιά που έγλειφαν από τις πέτρες, για τη σιωπή,τη δυσπιστία ανάµεσα στους δραπέτες.

Επιβίωσαν στην έρηµο χάρη στον πρώην λεγεωνάριο Μπάτκο, ο οποίος τους έµαθε να τρώνε φίδια. Τις τελευταίες εβδοµάδες ήταν άρρωστος: δεν θυµάται παρά ένα στρατιωτικό όχηµα µε Γκούρκας, τους νεπαλέζους στρατιώτες του αγγλικού στρατού που τους περιµάζεψαν.