Της ΕΜΜΗΣ ΠΑΝΟΥΣΗ
Εστω κι αν το πεδίο δράσης τους περιορίζεται στο ένα τετραγωνικό γης που γλίτωσε από το μπετόν ή στις γλάστρες του μπαλκονιού τους, όλο και περισσότεροι κάτοικοι αστικών κέντρων της χώρας μας επιδίδονται με ενθουσιασμό στην καλλιέργεια... κηπευτικών.
Τα διατροφικά σκάνδαλα και το ντελίριο των φυτοφαρμάκων από τη μία και η οικονομική κρίση από την άλλη, συνέβαλαν καθοριστικά σε μια παγκόσμια επιστροφή στη Φύση και στα αγνά δώρα της.
Στο πλαίσιο αυτό, τα βιολογικά προϊόντα κέρδισαν μια σημαντική θέση στο τραπέζι της Δύσης, ενώ ακόμα και άνθρωποι των Γραφείων έπιασαν στο χέρι τους σκαλιστήρι.
Στην Αθήνα και άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις η δημιουργία λαχανόκηπου είναι μια προσπάθεια... αντίδρασης. η οποία γοητεύει όλο και περισσότερους.
Είναι περήφανοι εκείνοι που διατηρούν ένα λιλιπούτειο περιβόλι, στις γειτονιές γύρω από το κέντρο και στα προάστια... είτε αξιοποιώντας στην πόλη όσα πρωτοβίωσαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους, είτε ξεκινώντας με διάβασμα και πειραματισμούς υπό την καθοδήγηση των ειδικών.
Οι ίδιοι οι «εθελοντές καλλιεργητές» χαρακτηρίζουν ως πολύ ευχάριστη την ενασχόληση με το χώμα και τα φυτά, ενώ κίνητρά τους αποτελούν η αγάπη για τη φύση, και το ότι βάζουν τα δικά τους φρέσκα προϊόντα στην κουζίνα τους.
Απο το ’90 και μετά, παλιές συνήθειες επανέρχονται ως σύγχρονες οικολογικές αναζητήσεις, ενώ το καταναλωτικό κοινό σε αντίθεση με προηγούμενες δεκαετίες εμφανίζεται πολύ πιο ευαισθητοποιημένο στα ζητήματα της τροφής και του περιβάλλοντος.
Η δημιουργία ακόμα μεγαλύτερων καλλιεργήσιμων εκτάσεων γνωστότερων ως «αστικοί αγροί», αποτελεί, σε πολλές χώρες του κόσμου, μια εναλλακτική πρακτική παρέμβασης από ομάδες και κινήσεις πολιτών, ενώ κάτι αντίστοιχο επιχειρείται σήμερα και στην Ελλάδα.
Μια πράσινη όαση με δέντρα, δεκάδες φυτά, κότες και τρεχούμενα νερά στα... Σίδερα Χαλανδρίου κληρονόμησε από τον πεθερό του ο κ. Νικήτας Κατσουράκης, και εκεί -παππούς σήμερα πια- μαθαίνει τον 6χρονο εγγονό του να αγαπά τη γη, να φυτεύει σπόρους και να χαίρεται με το μεγάλωμα των καρπών.
«Ζω εδώ από το 1973, αλλά καλλιεργώ από πέντε ετών παιδί. Μεγάλωσα στην Ιαλυσό Ρόδου και κατάγομαι από αγροτική οικογένεια.
Μαρουλάκια, κρεμμυδάκι φρέσκο, άνηθο, μαϊντανό, σέλινο, λάχανο, μπρόκολα, κουνουπίδια. Έχουμε ακόμα μια κληματαριά, μουσμουλιά, ροδιές, αμυγδαλιά, λεμονιές, πορτοκαλιά και μανταρινιά. Έχουμε και κοτούλες για τα αυγά μας.
Από αυτά τρώμε και μόνο όταν τελειώνουν πάμε και στον μανάβη.
Εμείς προσφέρουμε και σε γείτονες και σε συγγενείς. Τα χόρτα που έδωσα στον κουνιάδο μου χθες έβρασαν σε δέκα λεπτά και είχαν πολλή γεύση. Δεν το πίστευε».
Με τη φροντίδα του κήπου ασχολείται εξάλλου και ο εγγονός του κ. Νικήτα. «Στο σχολείο μιλά για πράγματα που άλλα παιδιά δεν γνωρίζουν και στη δασκάλα κάνει εντύπωση. Φάρμακα δεν έχουν θέση εδώ. Για λίπανση κάνω κομποστοποίηση και χρησιμοποιώ και την κοπριά από τις κότες».
Κλείνοντας παροτρύνει τον καθένα να αξιοποιήσει όποια έκταση έχει για να καλλιεργήσει κάποια πράγματα. «Μια τέτοια πράξη είναι σημαντική στις μέρες μας», λέει με νόημα.
Πάνω στην πολύβουη λεωφόρο Κωστή Παλαμά, στο Καματερό, βρίσκεται ο μπαξές του κ. Βασίλη Παπαγιαννόπουλου, οι μνήμες του οποίου από τα παιδικά χρόνια -σε αγροτική περιοχή της Βέροιας- αποτέλεσαν κίνητρο επανενασχόλησης με τη γη.
«Ζω στην Αθήνα πολλά χρόνια αλλά σ’ αυτή την πολυκατοικία εγκαταστάθηκα πριν τέσσερα χρόνια. Όταν είδα ότι υπάρχει χώρος για κήπο... ενθουσιάστηκα. Συνεννοήθηκα με τους υπόλοιπους ενοίκους και αρχικά φύτεψα λουλούδια τα οποία άρεσαν σε όλους. Στη συνέχεια γεννήθηκε η ιδέα επέκτασης της δράσης σε λαχανικά... που μοιραζόμαστε όλοι.
Φύτεψα ντομάτες, πιπεριές, αργότερα μαρούλια, ραπανάκια, σέλινο, δυόσμο, χόρτα κ.ά.». Οπωσδήποτε συμπληρώνει τις αγορές; «Της μαναβικής αλλά κυρίως είναι κάτι που κάνω από χόμπι.
Επιστρέφοντας από τη δουλειά, περνάω πάντα από τον μπαξέ. Για να φυτέψω κάτι ή αν κόψω π.χ. ένα μαρουλάκι για το γεύμα. Σήμερα αγόρασα ένα φακελάκι ραπανάκια που μου τελείωσαν.
Οι γονείς μας, μας γαλούχησαν με τη φύση και εγώ τόσα χρόνια μετά, με την πρώτη ευκαιρία επιδίωξα να ασχοληθώ μ’ αυτή.
Βλέπω και τον κόσμο που περνάει και θαυμάζει τον μπαξέ μου. Είναι και βιολογικός, μόνο κοπριά χρησιμοποιώ.
Πολλοί θα μπορούσαν να κάνουν μια τέτοιου είδους αξιοποίηση του ακάλυπτου, αλλά ίσως δυσκολεύονται να έρθουν σε συνεννόηση για κάτι τέτοιο. Επειτα είναι και το ζήτημα του νερού που χρειάζεται για το πότισμα. Αν καταναλώνει κανείς πάνω από κάποια συγκεκριμένα κυβικά πληρώνει πλέον πρόστιμο».
Το ευρύχωρο μπαλκόνι αλλά και την ταράτσα της πολυκατοικίας όπου ζει, αποφάσισε να αξιοποιήσει εδώ και δέκα χρόνια η φιλόλογος Ειρήνη Γκάτση, για την καλλιέργεια λαχανικών.
«Είχαμε μια μεγάλη ταράτσα που μπορούσαμε να διαχειριστούμε όπως θέλαμε. Επίσης, είμαστε ευαισθητοποιημένοι με το θέμα της διατροφής και έχουμε κάνει στροφή στα βιολογικά προϊόντα.
Αποφασίσαμε λοιπόν να φυτέψουμε εκτός από λουλούδια και τα δικά μας ζαρζαβατικά. Κατασκευάσαμε μόνοι μας τις γλάστρες από ξύλο, τις βάψαμε για να συντηρηθούν, εξασφαλίσαμε χώμα και κοπριά και προχωρήσαμε.
Εκτοτε φυτεύουμε μαρούλια, σκόρδα, μαϊντανό, άνηθο, σέλινο και τα καλοκαίρια ντομάτες, αγγούρια, πιπεριές κ.ά. Κάποια στιγμή φυτέψαμε και φράουλες αλλά δεν ευδοκίμησαν ιδιαίτερα...
Η παραγωγή έχει ιδιαίτερη θέση στις σαλάτες μας και μας χαροποιεί κυρίως το γεγονός ότι η πρώτη ύλη είναι δικό μας... έργο.
Δεν είναι μια δραστηριότητα που σε απασχολεί πολύ, αν εργάζεσαι... Μπορείς όμως να ασχολείσαι μ’ αυτή όσο θέλεις για να χαλαρώσεις. Και βέβαια, χρειάζεται μια υποδομή, αν θέλει κανείς η παραγωγή να καλύπτει τα γεύματά του».
Με στόχο τη συγκρότηση μιας συλλογικότητας πολιτών, η οποία θα διερευνήσει όλες τις προϋποθέσεις για την δημιουργία και λειτουργία ενός αυτοδιαχειριζόμενου «αστικού αγρού» σε χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού (στο πλαίσιο ενός Μητροπολιτικού Πάρκου υψηλού πράσινου που διεκδικείται από τον Δήμο, τοπικούς φορείς και κατοίκους της περιοχής), τη Δευτέρα 17 Ιανουαρίου θα πραγματοποιηθεί συνάντηση στον Δήμο Ελληνικού-Αργυρούπολης και θα είναι ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη.
Πριν δύο χρόνια, ο γεωπόνος Μιχάλης Μανιαδάκης άνοιξε την επιχείρηση «Στην πόλη περιβόλι», αναλαμβάνοντας τη δημιουργία βιολογικών λαχανόκηπων σε βεράντες και σε κάθε πρόσφορη χωμάτινη ιδιωτική έκταση. Έκτοτε, στην Αθήνα του τσιμέντου, οι δουλειές του διαρκώς μεγαλώνουν.
«Ουσιαστικά από στόμα σε στόμα έμαθαν για τη δουλειά μου και ήδη από την πρώτη χρονιά κλήθηκα να δημιουργήσω πολλά περιβόλια. Η μεγάλη έξαρση σημειώθηκε την άνοιξη και ακολούθως λιγότερο το φθινόπωρο. Έκτοτε, η ζήτηση διαρκώς αυξάνεται. Με τη νέα σελήνη, τώρα, θα αρχίσουμε τις σπορές των καλοκαιρινών λαχανικών.
Εμείς δεν πουλάμε απλώς σπόρους, έχουμε οργανώσει έναν συνδυασμό από διάφορες δράσεις και παρεμβάσεις ώστε να είναι βιώσιμοι οι κήποι.
Σε πολλά μπαλκόνια τα λαχανικά που φύτευαν οι ιδιοκτήτες δεν απέδιδαν. Ετσι, ξεκίνησα μια προσωπική έρευνα για να δω ποιοι σπόροι αντέχουν πού. Στην πορεία έλυσα το μυστήριο και συνεχίζω αναλόγως.
Υπάρχουν παράλληλα ψεκασμοί και λιπάνσεις με φυτικά παρασκευάσματα που μπορεί να κάνει κάποιος και μόνος του. Πολύ χρήσιμη γι’ αυτό είναι η τσουκνίδα.
Πέραν από τα κλασικά ανοιξιάτικα λαχανικά: Ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, κ.ά. Από εκεί και πέρα εμείς προτείνουμε αρωματικά φυτά και γογγύλια που φύονται σε διάφορα σημεία του κόσμου. Προτείνουμε επίσης συν-καλλιέργειες καλλωπιστικών με λαχανικά, ώστε η γλάστρα να μην μένει ποτέ ακάλυπτη.
Εχω καταλήξει μέχρι ώρας σε 50 συνθέσεις των οποίων τα φυτά αλληλοβοηθούνται. Τις πρώτες ύλες συλλέγω εγώ ο ίδιος από χωράφια της Αττικής. Δουλεύω επίσης πολύ με τις βιοδυναμικές καλλιέργειες οι οποίες κερδίζουν έδαφος διαρκώς.
Οι άνθρωποι που εκδηλώνουν ενδιαφέρον δεν είναι μόνο οι ευκατάστατοι ή οι διευθυντές, αλλά και μια μέση οικογένεια και φοιτητές.
Το κέντρο είναι ψηλά σε ζήτηση γιατί τους λείπει η επαφή με το πράσινο, αλλά τα προάστια έχουν τον χώρο και τον αξιοποιούν αναλόγως».
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΦΥΤΕΨΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ
* Ηλιαζόμενη θέση (τουλάχιστον 6 ώρες έκθεση στον ήλιο κατά μέσο όρο την άνοιξη, π.χ. ταράτσα, κήπος ανατολικός, βεράντα ανατολική): Ολα τα κηπευτικά π.χ. ντομάτα, μελιτζάνα, μαρούλι, κρεμμύδι -με την προϋπόθεση ότι δεν έχει ισχυρό άνεμο- και όλα τα αρωματικά φυτά.
* Σκιερή θέση (λιγότερες από 4 ώρες ηλιοφάνεια την άνοιξη κατά μέσο όρο π.χ. αίθριο ανάμεσα σε δυο πολυκατοικίες, κήπος πίσω από το σπίτι, μπαλκόνι κάτω από πλατύφυλλα δένδρα): Βολβούς όπως κρεμμύδια, καρότα, ραπανάκια και αρωματικά όπως δυόσμος, μέντα.
ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΣΠΟΡΑΣ
Τα λαχανικά που έχουν πολύ μικρούς σπόρους σπέρνονται στα πεταχτά, αφού ο σπόρος ανακατευτεί με άμμο (π.χ. σπανάκι, μαρούλι). Οσα έχουν ευμεγέθεις σπόρους, τοποθετούνται σε γραμμές και σκεπάζονται ελαφρά. Στη συνέχεια πρέπει να συμπιέζονται με ένα σανίδι και να ποτίζονται χωρίς πίεση από χαμηλά.
Ιανουάριος-Φεβρουάριος σε ανοιχτό χώρο: Καρότο, πράσο, μαρούλι, σέσκουλα, σπανάκι, μπιζέλια, φάβα.
Ιανουάριος-Φεβρουάριος σε προστατευμένα σπορεία: Μελιτζάνες, πιπεριές, ντομάτες, σέλινο, βασιλικός, κουνουπίδι.
Μάρτιος-Απρίλιος σε προστατευμένο σπορείο αν το επιβάλλουν οι καιρικές συνθήκες: Ντομάτα, κολοκύθι, αγγούρι, μαϊντανός, πιπεριά, μελιτζάνα, πράσο, καρότο.
Μάιος-Ιούνιος: Αγγούρι, καρότο, κολοκύθα, κολοκυθάκια, μελιτζάνες, πιπεριές.
Ιούλιος-Αύγουστος: Σπανάκι, λάχανο, παντζάρι, καρότο, ρόκα, ραδίκι, μαϊντανό.
Σεπτέμβριος-Οκτώβριος σε προστατευμένο σπορείο αν επιβάλλεται από τις καιρικές συνθήκες: Ραδίκι, ρόκα, σπανάκι, σκόρδα, μαρούλι, μαϊντανό.
Νοέμβριος-Δεκέμβριος σε προστατευμένο σπορείο: Μπιζέλια, ρεβίθια, σπανάκι.
ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΦΥΤΕΥΣΗΣ
Σκόρδα, πράσινα κρεμμυδάκια: Ιανουάριος – Φεβρουάριος.
Ντομάτα, κολοκύθι, αγγούρι, μαϊντανός, πιπεριά, μελιτζάνα, πράσο, καρότο: Μάρτιος - Απρίλιος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου